کلید اتومات چیست؟ (به زبان ساده)

کلید اتومات یا کلید اتوماتیک (Automatic Circuit Breaker) یکی از مهم‌ترین تجهیزات حفاظتی در سیستم‌های برق است. در ادامه، به زبان ساده و دقیق، این تجهیز را معرفی می‌کنم:

⚡ کلید اتومات چیست؟

کلید اتوماتیک نوعی کلید حفاظتی است که در برابر اضافه‌جریان (overcurrent)، اتصال کوتاه (short circuit) و گاهی اوقات افت یا افزایش ولتاژ، عمل می‌کند و مدار را قطع می‌کند.

برخلاف فیوز که بعد از عمل نیاز به تعویض دارد، کلید اتومات پس از قطع، قابل ریست کردن و استفاده مجدد است.

🧠 کاربرد کلید اتوماتیک

• حفاظت از تجهیزات برقی (موتورها، کابل‌ها، تابلو برق‌ها)
• قطع برق در زمان خطا برای جلوگیری از آتش‌سوزی و خرابی تجهیزات
• کنترل و مانیتورینگ جریان

🔧 انواع کلید اتوماتیک

1. کلید مینیاتوری (MCB)

کلید مینیاتوری (MCB) یک وسیله حفاظتی است که برای قطع خودکار برق در صورت بروز اتصال کوتاه یا اضافه‌بار در مدار استفاده می‌شود.

🔧 مشخصات اصلی MCB:

1. محافظت در برابر اتصال کوتاه (جریان ناگهانی و بسیار زیاد)

2. محافظت در برابر اضافه‌بار (مصرف بیش از حد توان در طول زمان)

3. جریان نامی تا ۶۳ آمپر
4. قطع سریع در اتصال کوتاه
5. دو تیپ اصلی: B (برای بارهای معمولی) و C (برای بارهای موتوری)

📦 کاربرد:

در تابلو برق منازل، ادارات و کارگاه‌ها برای حفاظت از سیم‌کشی و تجهیزات الکتریکی.

⚡ تفاوت با محافظ جان (RCD):

• MCB: محافظت در برابر جریان زیاد

• RCD: محافظت در برابر نشت جریان (خطر برق‌گرفتگی)

2. کلید محافظ جان (RCD / RCCB)

برای حفاظت جان افراد در برابر برق‌گرفتگی

• جریان قطع در نشت جریان (معمولاً ۳۰ میلی‌آمپر)

3. کلید ترکیبی محافظ جان + مینیاتوری (RCBO)

کلید ترکیبی محافظ جان + مینیاتوری که با نام RCBO (مخفف Residual Current Circuit Breaker with Overcurrent protection) شناخته می‌شود، یک کلید حفاظتی کامل است که:

🔧 وظایف اصلی RCBO:

1. ✅ محافظت در برابر نشت جریان (مثل RCD → جلوگیری از برق‌گرفتگی)
2. ✅ محافظت در برابر اتصال کوتاه و اضافه‌بار (مثل MCB → جلوگیری از آتش‌سوزی)

📦 کاربرد:

• در تابلو برق منازل، ادارات یا کارگاه‌ها برای حفاظت کامل هر خط به‌صورت مجزا.
• ترکیب دو عملکرد در یک کلید باعث صرفه‌جویی در فضا و هزینه می‌شود.

🟢 مزایا:

• حفاظت کامل با یک دستگاه
• مناسب برای مکان‌های حساس
• قطع برق سریع و ایمن در شرایط خطر

4. کلید اتوماتیک کامپکت (MCCB)

کلید اتوماتیک کامپکت یا MCCB (مخفف Molded Case Circuit Breaker) یک کلید حفاظتی قدرتمند است که برای جریان‌های بالا و مصارف صنعتی یا تجاری استفاده می‌شود.

🔧 وظایف اصلی MCCB:

1. ✅ محافظت در برابر اتصال کوتاه
2. ✅ محافظت در برابر اضافه‌بار
3. ✅ قطع و وصل دستی یا اتوماتیک مدار برق

⚡ ظرفیت عملکرد:

• برای جریان‌های بالا: از چند ده آمپر تا چند هزار آمپر (معمولاً تا 2500A یا بیشتر)
• دارای تنظیمات قابل تغییر برای مقدار جریان نامی و زمان قطع

📦 کاربرد:

• در کارخانه‌ها، موتورهای صنعتی، تابلو برق اصلی، ژنراتورها و خطوط سه‌فاز
• مناسب برای حفاظت تجهیزات گران‌قیمت و حیاتی

🟢 مزایا:

• قدرت قطع بالا
• قابل تنظیم برای جریان نامی و زمان قطع(تا ۲۵۰۰ آمپر)
• بسیار مقاوم در برابر خطاهای شدید
• عمر طولانی
• تنظیم‌پذیر و قابل اطمینان

5. کلید اتوماتیک هوایی (ACB)

کلید اتوماتیک هوایی یا ACB (مخفف Air Circuit Breaker) یک کلید قدرت بسیار قوی است که برای مدارهای فشار ضعیف با جریان‌های بسیار بالا در تابلوهای اصلی برق صنعتی استفاده می‌شود.

🔧 وظایف اصلی ACB:

1. ✅ محافظت در برابر اتصال کوتاه
2. ✅ محافظت در برابر اضافه‌بار
3. ✅ قابلیت کنترل و مانیتورینگ پیشرفته
4. ✅ قطع و وصل مدار با فرمان دستی یا اتوماتیک

⚡ ظرفیت عملکرد:

• مناسب برای جریان‌های بسیار بالا: معمولاً 630 آمپر تا 6300 آمپر
• استفاده در تابلو برق اصلی کارخانجات، نیروگاه‌ها، مراکز داده و بیمارستان‌ها

🟢 مزایای ACB:

• قدرت قطع بسیار بالا
• امکان تنظیم دقیق پارامترها (جریان، زمان، منحنی حفاظت و غیره)
• عملکرد پایدار در شرایط سخت
• قابلیت اتصال به سیستم‌های اتوماسیون و مانیتورینگ

📌 تفاوت ACB با MCCB:

🔁 تفاوت بین MCB و MCCB

📦 برندهای معروف کلید اتوماتیک

✅ نکات مهم در خرید کلید اتومات

1. جریان نامی مناسب با بار مصرفی انتخاب شود.
2. تیپ قطع (B, C, D) با توجه به نوع بار تنظیم گردد.
3. برند معتبر برای اطمینان از عملکرد دقیق و طول عمر بیشتر انتخاب شود.
4. در موارد صنعتی، از MCCB یا ACB با قابلیت تنظیم استفاده شود.
5. اگر حفاظت از جان مهم است، از RCD یا RCBO استفاده کنید.