در زبان فنی برق، واژه‌ی فشار معادل ولتاژ (Voltage) استفاده می‌شود. این اصطلاح از دوران قدیم مهندسی برق در ایران رایج شده و هنوز هم در بین برق‌کاران، مهندسین و حتی مقررات وزارت نیرو رایج است.
✅ فشار ضعیف = ولتاژ پایین (مثلاً ۲۲۰ یا ۳۸۰ ولت)
✅ فشار متوسط = ولتاژ بین ۱ تا ۳۳ کیلوولت
✅ فشار قوی = ولتاژ بیش از ۳۳ کیلوولت
بنابراین، وقتی گفته می‌شود «برق فشار متوسط»، منظور برقی با ولتاژ بین ۱ تا ۳۳ کیلوولت است، نه فشاری مانند فشار هوا یا سیالات.
🔧 چگونه برق فشار متوسط یا قوی در صنعت تولید می‌شود؟
1. تولید برق با ژنراتور یا نیروگاه
برق معمولاً در نیروگاه‌ها با ولتاژ پایین (معمولاً 6.6 تا 11 کیلوولت) تولید می‌شود. در برخی کاربردها مثل ژنراتورهای صنعتی، خروجی ممکن است حتی 400 یا 660 ولت باشد.
2. افزایش ولتاژ با ترانسفورماتور افزاینده
برای انتقال برق به مسافت‌های طولانی، ولتاژ را با استفاده از ترانسفورماتور افزاینده (Step-Up Transformer) به فشار متوسط یا قوی افزایش می‌دهند.
3. انتقال از طریق خطوط فشار قوی
پس از افزایش ولتاژ، برق توسط کابل‌ها و خطوط انتقال هوایی یا زمینی به ایستگاه‌های توزیع منتقل می‌شود.
4. کاهش ولتاژ برای مصرف صنعتی
در محل مصرف، مانند کارخانه‌ها یا واحدهای بزرگ صنعتی، از ترانسفورماتور کاهنده (Step-Down Transformer) استفاده می‌شود تا برق فشار قوی را به فشار متوسط یا ضعیف تبدیل کند.
5. توزیع نهایی
برق بعد از کاهش به فشار قابل استفاده (مثلاً 400 ولت سه‌فاز)، وارد تابلوهای برق صنعتی و سپس تجهیزات مصرف‌کننده می‌شود.
⚙️ چگونه ولتاژ برق را کم یا زیاد می‌کنند؟
✅ با استفاده از ترانسفورماتور (Transformers)
ترانسفورماتور دستگاهیه که با استفاده از القای مغناطیسی ولتاژ برق رو کاهش یا افزایش می‌ده، بدون اینکه فرکانس یا توانش تغییر زیادی کنه.
✳️ ترانس افزاینده (Step-up Transformer)
- ولتاژ رو زیاد می‌کنه
- معمولاً در نیروگاه‌ها برای انتقال برق به فواصل طولانی استفاده می‌شه
- مثلاً از ۲۰ کیلوولت به ۴۰۰ کیلوولت
✳️ ترانس کاهنده (Step-down Transformer)
- ولتاژ رو کم می‌کنه
- معمولاً برای رساندن برق به منازل یا تجهیزات خانگی استفاده می‌شه
- مثلاً از ۲۰ کیلوولت به ۲۲۰ ولت
✅ روش‌های دیگر برای تنظیم ولتاژ:
1. استابلایزر (Stabilizer)
- برای تثبیت و تنظیم ولتاژ برق در وسایل حساس استفاده می‌شه (مثلاً یخچال یا تجهیزات پزشکی)
- هم کم می‌کنه، هم زیاد، برای اینکه همیشه ولتاژ ثابت باشه
2. منبع تغذیه (Power Supply)
- در وسایل الکترونیکی مثل لپ‌تاپ، مودم، یا دوربین مداربسته
- برق ۲۲۰ ولت رو تبدیل می‌کنه به ۱۲ ولت، ۵ ولت یا ۹ ولت
3. اینورتر (Inverter)
- برق DC (مثل باتری ماشین) رو به برق AC با ولتاژ بالا تبدیل می‌کنه
- معمولاً در سیستم‌های خورشیدی یا UPS استفاده می‌شه
4. بوستر یا رگولاتور ولتاژ
- دستگاه‌هایی هستن که ولتاژ رو در بازه‌ای خاص تنظیم می‌کنن تا افت ولتاژ یا نوسان نداشته باشیم
💡 چرا باید ولتاژ برق را تغییر داد؟
| دلیل | توضیح |
|---|
| کاهش تلفات برق | ولتاژ بالا باعث کاهش جریان و در نتیجه کاهش تلفات انرژی در مسیر انتقال می‌شه |
| ایمنی مصرف‌کننده | برق ۲۰ هزار ولت برای خانه خطرناکه! باید به ۲۲۰ ولت تبدیل بشه |
| نیاز تجهیزات | هر وسیله برقی نیاز به ولتاژ خاصی داره (مثلاً شارژر گوشی ۵ ولته) |
| حفاظت تجهیزات | تثبیت ولتاژ از سوختن دستگاه‌ها جلوگیری می‌کنه |
📊 دسته‌بندی فشار برق طبق استانداردها:
🛠 تجهیزات مورد استفاده در فشار متوسط و قوی
چراغ مطالعه
چراغ اضطراری و شارژی
لامپ حبابی
پنکه و کولر
هیتر برقی
ویدئو پروژکتور
پارسانور
کابل سازان یزد
خراسان افشار نژاد
شیرکوه یزد
سارا
پارسه شید
آمل سوکا
بهین تاب
همدان ترانس
ویداسی
سیمیا
کملیون
پارس شعاع
پارس خزر
پارس شهاب
پارس فانال
خیام الکتریک
دمنده
مازی نور
نوسان
دلند
اسرام
اپتونیکا
تیک لایت
